FILIPINO: Key notes for Noli me Tangere Kabanata 1-12

NOLI KABANATA 1-12

1: ISANG PAGTITIPON

·         Mga huling araw ng Oktubre

·         Don Santiago de Los Santos/Kapitan Tiyago – sa kaniyang bahay ginanap ang piging

·         Ang bahay ni Kapitan Tiyago:

-          Nasa daang Anloage

-          Gilid ng Ilog Binundok

·         Tiya Isabel – matandang pinsan ni Kapitan Tiyago na tumatanggap sa bisita

·         Mga naguusap:

-          2 prayle (Pari Sibyla, Pari Damaso)

-          2 paisano

-          1 militar (Tenyente Guevarra)

·         Pari Sibyla

-          Dominiko

-          Makisig, may mainam na pangangatawan

-          Dating Katedratiko sa San Juan de Letran

·         Pari Damaso

-          Pransiskano

-          Madaldal, masiglang kumilos

-          20 taon nang pari

·         Coadjutor – katulong na paring Pilipino

·         Dr. Tiburcio de Espadana at Donya Victorina – mag-asawang Kastila

2: SI CRISOSTOMO IBARRA

·         Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin

-          Kagagaling pa lamang sa Europa

-          Anak ni Don Rafael

-          7 taong nangibang-bayan

·         Kapitan Tinong

-          Nanirahan sa Tundo

-          Inanyayahan si Ibarra na mananghalian

·         Cafe La Campana – pinakatanyag na kainan

3: ANG HAPUNAN

·         Tinola – handa sa piging

·         Maraming upo at sabaw na may isang talop na leeg at pakpak ng manok – nakuha ni Damaso

·         Laruja

-          Nagbukas ng usapan ukol kay Crisostomo

-          Tinanong kung nakalimutan ni Ibarra ang Pilipinas

·         Dr. Tiburcio de Espadana

-          Itinanong kay Ibarra kung may nakilala siyang tao sa Polonyo, Rusa

4: EREHE AT PILIBUSTERO

·         San Jacinto de Sacristia

-          Ang mga bato dito ay tanggal pa rin sa dating kinalalagyan

·         Matandang tenyente – kwinento kay Crisostomo ang nangyari sa ama

·         Mga nangyari sa ama:

1.       Pinagbintangan ni Pari Damaso ng pagkakasalang di pangungumpisal

2.       Inaway ni Don Rafael ang isang artilyero

3.       Ibinilanggo si Don Rafael at nagsilabasan ang mga lihim nyang kaaway

4.       Pinagbintangan siyang bumabasa ng “El Correo de Ultramar”

5.       Pagkalaon, ay namatay sa bilangguan

5: ISANG TALA SA GABING MADILIM

·         Fonda de Lala – hotel na tinutuluyan ni Crisostomo sa Maynila

·         Nalungkot siya sa dinanas ng ama.

6: SI KAPITAN TIYAGO

·         Kapitan Tiyago

-          Maliit na tao, kayumanggi, may katabaan

-          33 – 35 taon gulang

-          Isa sa pinakamayaman sa Binundok

-          Tanyag na asendero sa Kapampangan, Laguna de Bay at sa San Diego

-          May bahay at lupa sa Sto. Cristo at sa daang Anloage at Rosario

-          Naglalagom ng apyan

-          2 taon nanungkulan bilang pinuno ng isang samahan ng mga mestiso

-          2 taong nagsuot ng prak, sumbrerong de-kopa, bastong may borlas

-          Anak ng isang may tubuhan sa Malabon

-          Pumasok na utusan ng isang Dominiko

·         Pia Alba

-          Napangasawa ni Kapitan Tiyago

-          Magandang dilag, balingkinitan

-          Nagmula sa Sta. Cruz

·         Sa 6 taong pagsasama, ay walang anak.

·         Namanata si Donya Pia sa

-          Birhen ng Kaysasay

-          Birhen ng Turumba

·         Pinayuhan ni Damaso na mamanata sa Ubando:

-          Nuestra Senora de Salambaw

-          Santa Clara

-          San Pascual Bailon

·         Maria Clara

-          Anak ni Donya Pia at Kapitan Tiyago

-          Lumaki sa pangangalaga ni Tiya Isabel

-          14 y/o: Siya’y ipinasok sa beateryo ng Santa Calina kung saan siya’y nagtagal ng 7 taon.

·         Napagkasunduan ng kanilang mga ama na ipakasal si Maria Clara at Crisostomo sa takdang panahon.

7: PAG-UULAYAW SA ASOTEA

·         Dahong sambong – ibinigay ni Maria kay Ibarra

·         Andeng – ipinaghanda ng bahay

·         Pinagsindi ni Clara si Ibarra ng kandila:

-          San Roque

-          San Rafael

8: MGA GUNITA

·         Escolta

-          Tanyag na pamilihan

-          Kanan ng Pasig mula Santa Cruz hanggang Liwasang Moraga

·         Sabana

-          Nasasakop ngayon ng Plaza Lawton at daang P. Burgos

·         San Gabriel

-          Ito ngayon ang liwasan o Plaza de Cervantes

-          Pagitan ng daang Rosario at Juan Luna

·         Matandang Mayila

-          Tinatawag ding Intramuros

·         Jardin Botanico

-          Nasasakop ng daang P. Burgos, Concepcion, Arroceros

-          Maraming halamang matatagpuan dito

-          Ginawa ring kulungan ng mga hayop

9: MGA BAGAY BAGAY UKOL SA BAYAN

·         Pari Damaso – patungo sa bahay ni K. Tiyago

·         Nilapitan si Pari Sibyla na isang matandang paring may sakit

·         Masinsinang nag-usap sina Damaso at Tiyago

10: ANG BAYAN NG SAN DIEGO

·         San Diego – nasa baybayin ng lawa at napaliligiran ng malalawak na bukirin at palayan

·         Alamat:

-          May isang matandang lalaking bumili ng lupa

-          Kalaunan, ay nakita nila itong nakabitin sa puno

-          Don Saturnino – dumating at nagpakilalang anak ng matanda. Pinagyaman ang lupa. Nangasawa ng isang dalagang taga-Maynila at nagka-anak (si Don Rafael)

11: ANG MGA MAKAPANGYARIHAN SA BAYAN

·         Pari Bernardo Salvi

-          Bata at walang kibong Pransiskanong pari

-          Pinagmumulta ang mga nagkakasalang nasasakupan niya

·         Alperes

-          Bukod tanging kairingan ni Pari Salvi

-          Laging nagpapaluto ng sikulate. “sikulate, ah!” – malabnaw. “Sikulate, eh!” - malapot

·         Donya Consolacion

-          Asawa ng alperes

12: ARAW NG MGA PATAY

·         Libingan ng San diego – nasa dakong kanluran at gitna ng palayan

·         May dalawang lalaking naghuhukay

·         Kurang malaki – nag-utos na ipahukay ang bangkay